HIV/AIDS là một trong những căn bệnh lây truyền qua đường tình dục nguy hiểm nhất, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể của người nhiễm. Dù hiện nay chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với các phương pháp điều trị tiên tiến, người nhiễm HIV vẫn có thể sống khỏe mạnh nếu phát hiện và điều trị sớm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về triệu chứng, cách lây nhiễm và cách phòng tránh HIV/AIDS.
1. HIV/AIDS là gì?
- HIV (Human Immunodeficiency Virus) là virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Khi nhiễm HIV, hệ miễn dịch dần bị suy yếu, khiến cơ thể không thể chống lại các bệnh nhiễm trùng và bệnh lý khác.
- AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) là giai đoạn cuối của HIV, khi hệ miễn dịch bị tổn thương nghiêm trọng và cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội hoặc ung thư nguy hiểm.
2. Cách HIV lây nhiễm
HIV lây qua ba con đường chính:
2.1. Quan hệ tình dục không bảo vệ
- HIV lây qua quan hệ tình dục không dùng bao cao su với người nhiễm bệnh, bao gồm quan hệ qua âm đạo, hậu môn và miệng.
- Quan hệ qua hậu môn có nguy cơ lây nhiễm cao nhất do niêm mạc hậu môn mỏng và dễ tổn thương.
2.2. Lây truyền qua đường máu
- Dùng chung kim tiêm khi tiêm chích ma túy.
- Sử dụng chung dao cạo râu, kim xăm hoặc các dụng cụ có dính máu của người nhiễm.
- Nhận máu hoặc nội tạng từ người nhiễm HIV (hiện nay, việc xét nghiệm sàng lọc giúp giảm thiểu nguy cơ này).
2.3. Lây truyền từ mẹ sang con
- Mẹ bị nhiễm HIV có thể truyền bệnh cho con trong thời kỳ mang thai, khi sinh hoặc qua sữa mẹ.
- Nếu người mẹ được điều trị bằng thuốc ARV trong thời gian mang thai, nguy cơ lây nhiễm sang con có thể giảm xuống dưới 1%.
Tìm hiểu thêm: Xét nghiệm HIV bao lâu sau quan hệ là chính xác nhất?
3. Triệu chứng của HIV/AIDS
HIV tiến triển qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có triệu chứng khác nhau.
3.1. Giai đoạn nhiễm HIV cấp tính (2 - 4 tuần sau khi nhiễma)
- Sốt, ớn lạnh
- Đau đầu, đau họng
- Nổi hạch bạch huyết
- Đau cơ, mệt mỏi
- Phát ban trên da
Giai đoạn này còn gọi là giai đoạn "cửa sổ", vì cơ thể chưa tạo đủ kháng thể để phát hiện qua xét nghiệm HIV thông thường.
3.2. Giai đoạn nhiễm HIV tiềm ẩn (kéo dài nhiều năm)
- Người nhiễm có thể không có triệu chứng rõ ràng nhưng virus vẫn tiếp tục nhân lên trong cơ thể.
- Nếu không điều trị, HIV dần phá hủy hệ miễn dịch.
3.3. Giai đoạn AIDS (giai đoạn cuối của HIV)
- Sút cân nghiêm trọng
- Nhiễm trùng cơ hội như viêm phổi, lao, nấm miệng
- Sưng hạch kéo dài
- Mệt mỏi, suy nhược cơ thể
- Ung thư liên quan đến suy giảm miễn dịch
Nếu không được điều trị, người nhiễm HIV có thể tử vong do các bệnh nhiễm trùng cơ hội hoặc biến chứng.
Tìm hiểu thêm: Có thuốc ngừa HIV không?
4. Cách xét nghiệm và điều trị HIV
4.1. Xét nghiệm HIV
- Xét nghiệm nhanh (test nhanh HIV): Có thể phát hiện kháng thể HIV sau 3 - 6 tuần nhiễm.
- Xét nghiệm PCR: Phát hiện sớm HIV chỉ sau 10 - 14 ngày nhiễm.
- Người có nguy cơ cao nên xét nghiệm HIV định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
4.2. Điều trị HIV bằng thuốc ARV
- ARV giúp ức chế sự phát triển của virus, duy trì hệ miễn dịch và ngăn ngừa tiến triển thành AIDS.
- Người dùng ARV có thể giảm tải lượng virus xuống mức không phát hiện, giúp họ không lây HIV sang người khác khi quan hệ tình dục.
- Điều trị ARV suốt đời giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và kéo dài tuổi thọ.
5. Cách phòng tránh HIV
5.1. Quan hệ tình dục an toàn
- Dùng bao cao su khi quan hệ tình dục để giảm nguy cơ lây nhiễm.
- Sử dụng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): Dành cho người có nguy cơ cao nhiễm HIV (người có bạn tình nhiễm HIV, quan hệ đồng giới, tiêm chích ma túy).
5.2. Không dùng chung kim tiêm
- Tuyệt đối không dùng chung bơm kim tiêm khi tiêm chích ma túy.
- Sử dụng dụng cụ vô trùng khi xăm hình hoặc làm đẹp.
5.3. Phòng tránh lây nhiễm từ mẹ sang con
- Phụ nữ mang thai nên xét nghiệm HIV sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.
- Nếu mẹ bị nhiễm HIV, điều trị ARV suốt thai kỳ có thể giảm nguy cơ lây sang con xuống dưới 1%.
5.4. Dự phòng sau phơi nhiễm HIV (PEP)
- Nếu tiếp xúc với nguồn lây nhiễm (quan hệ tình dục không bảo vệ, kim tiêm dính máu), có thể uống thuốc PEP trong 72 giờ sau khi phơi nhiễm để giảm nguy cơ nhiễm HIV.
6. Kết luận
HIV/AIDS vẫn là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người nhiễm HIV vẫn có thể sống khỏe mạnh. Việc quan hệ tình dục an toàn, không dùng chung kim tiêm và xét nghiệm định kỳ là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa HIV. Nếu bạn có nguy cơ phơi nhiễm, hãy tìm hiểu về PrEP và PEP để bảo vệ bản thân tốt nhất.